Geheim agenten

Wie waren de geheim agenten die in de jaren 1941-1943 boven Nederland gedropt werden?

Verschillende Britse geheime diensten ontwikkelden plannen om geheim agenten te rekruteren, op te leiden en uit te zenden naar bezet Nederland. Meestal gebeurde dat in samenwerking met Nederlandse autoriteiten in Londen, maar het waren altijd de Britse instanties die de touwtjes in handen hadden.

Zeker in de beginperiode wist men in Engeland niets over de situatie in bezet Nederland. De enige manier om daar verandering in te brengen was om agenten af te zetten die informatie zouden kunnen sturen – per telegram of via andere kanalen – of die zelf naar Engeland zouden terugkeren.

De inlichtingendienst Secret Intelligence Service (SIS) wilde agenten uitsturen om – al dan niet militaire – informatie in te winnen. MI9 had agenten nodig om ontsnappingslijnen op te zetten voor geallieerde militairen die uit krijgsgevangenschap waren ontsnapt of anderszins in bezet gebied waren gestrand. De Special Operations Executive (SOE) wilde agenten in Nederland hebben om onder andere sabotage te plegen, verzet te organiseren en zogenoemde ‘geheime legers’ op te bouwen om de geallieerde strijdkrachten te helpen bij de bevrijding van Nederland.

Hoe de agenten in Nederland moesten worden gebracht, was voor alle diensten een lastige kwestie. Uiteindelijk is een aantal agenten per boot afgezet, maar verreweg de meesten werden geparachuteerd. Hulp van de Royal Air Force – met name de Special Duties Squadrons 138 en 161 – was daarbij onmisbaar.

SOE-agenten

Vanaf november 1941 slaagde SOE erin om agenten in Nederland te krijgen. De eerste waren Cor Sporre en Ab Homburg. Begin mei 1942 echter waren negen van de elf SOE-agenten die na Sporre en Homburg waren gedropt, gearresteerd. Jan Molenaar was omgekomen bij de parachutelanding. Alleen George Dessing was nog in vrijheid.

Door de arrestatie van de SOE-agenten raakte ook hun zenderapparatuur in Duitse handen. Dat SOE vervolgens de komst van de volgende agenten over deze zenders aankondigde, maakte dat de 41 agenten die in de periode tot eind mei 1943 boven Nederland afsprongen, allen werden gearresteerd bij hun landing. Ook het sabotagemateriaal, de wapens en de zendapparaten die SOE dropte, werden door de Duitsers in beslag genomen.

Het duurde bijna twee jaar voordat SOE door had dat de Duitse Abwehr aan de andere kant van de radioverbinding zat en niet de eigen geheim agenten.

Ondertussen werden de gearresteerde agenten geïnterneerd in het voormalige Grootseminarie te Haaren, waar de Polizei- und Untersuchungsgefängnis Lager was gevestigd. Zonder vorm van proces werden ze opgesloten. Anders zou immers uitlekken dat de SOE-agenten in Duitse gevangenschap waren.

Enkele agenten wisten uit Haaren te ontsnappen. Drie van hen werden opnieuw gearresteerd. Alleen Pieter Dourlein en Ben Ubbink lukte het daadwerkelijk om Nederland te ontvluchten. Februari 1944 bereikten ze Engeland. Vanwege de ontsnappingen vanuit Haaren werden vrijwel alle anderen eerst naar het Huis van Bewaring in Assen, vervolgens in 1944 naar de gevangenis in Rawicz getransporteerd. 35 SOE-agenten werden vanuit Rawicz naar concentratiekamp Mauthausen overgebracht. Zij werden op 6 en 7 september 1944 in Mauthausen op gruwelijke wijze de dood in gedreven. Van negen agenten is het onduidelijk wat er precies met hen is gebeurd. Ze zijn waarschijnlijk omgekomen of omgebracht in de omgeving van Mauthausen, Rawicz of Gross Rosen.

De blogs over de SOE-agenten zijn gebaseerd op onder andere de dossiers over de agenten uit The National Archives (TNA), HS 9 en SOE Dutch Section History, TNA HS 7/159.

Geheim agenten

A · B · C · D · E · F · G · H · I · J · K · L · M · N · O · P · Q · R · S · T · U · V · W · X · Y · Z

Aart Alblas

1918 - 1944

Geboren in Middelharnis

Uitgezonden door SIS

Voornamen: Aart Hendrik

Codenamen: Aramis

Geheim agenten

SOE-agenten

Geheim agenten

Aart Alblas

1918 - 1944

Geboren in Middelharnis

Jos van Alebeek

1916 - 1990

Geboren in Den Bosch

Leo Andringa.

Leo Andringa.

Leo Andringa

1913 - 1944

Geboren in Den Haag

Pieter Arendse

1912 - 1944

Geboren in Den Haag

Louis d' Aulnis de Bourouill

1918 - 2012

Geboren in Delft

Nol Baatsen.

Nol Baatsen.

Nol Baatsen

1918 - 1944

Geboren in Amsterdam

Jacob Bakker

1917 - 1944

Geboren in Batavia (NI)

Nout Bergmann

1919 - 1943

Geboren in Nieuwer-Amstel

Karel Beukema toe Water.

Karel Beukema toe Water.

Het bruidspaar Beukema toe Water-Gelderman te Oldenzaal, 1934.

Karel Beukema toe Water

1909 - 1944

Geboren in Tegal (NI)

Pieter Boogaart

1912 - 1944

Geboren in Graauw en Lange

Klaas van der Bor

1913 - 1944

Geboren in Barneveld

Gerard van Borssum Buisma

1915 - 1991

Geboren in Haarlem

Kees Braggaar

1913 - 1944

Geboren in Amsterdam

Erwin von Breunig

1923 - 1995

Geboren in München, DL

Oscar de Brey

1921 - 1944

Geboren in Wassenaar

Kees van Brink

1914 - 2004

Geboren in Schiedam

Jo Buizer.

Jan de Haas, Jo Buizer en Ab Homburg in Londen.

Jo Buizer.

Jo Buizer.

Jo Buizer

1918 - 1944

Geboren in Almkerk

Joseph Bukkens

1916 - 1944

Geboren in Vlissingen

Tony Cnoops

1907 - 1972

Geboren in Delft

Jan Dane

1917 - 1944

Geboren in Axel

George Dessing

1910 - 1985

Geboren in Naaldwijk

Jan Diesfeldt

1918 - 1944

Geboren in Den Haag