top of page

Gosse Ras

1914-1944

Amsterdam

Gozewin Hendrik Gerard

‘Een van onze beste mannen’

Op 14 mei 1940 stak Gosse Ras vanuit IJmuiden in een kleine coaster over naar Engeland, samen met een toevallig tot stand gekomen gezelschap. In 1933 was hij afgekeurd voor militaire dienst wegens bijziendheid, maar in november 1940 kon hij in Engeland bij het Nederlandse leger in dienst gaan. Een half jaar later werd Ras gerekruteerd door de Britse geheime dienst Special Operations Executive (SOE).

Op speciale scholen op diverse plaatsen in Engeland werd hij opgeleid in alles wat kwam kijken bij sabotage en subversieve oorlogvoering – daarvoor was SOE opgericht. Ras kreeg fysieke training en instructie in het gebruik van wapens en explosieven, in radiotelegrafie, kaartlezen en ‘fieldcraft’. Zijn instructeurs en begeleiders waren zeer tevreden:

Kalm en betrouwbaar, combineert hij lichamelijke fitheid – hij is de sterkste man van de groep, door zijn lengte en gewicht [SOE noteerde 1 meter 90 en 80 kg] – met de evenwichtige kijk  op het leven van een hoogopgeleide zakenman. Is zelden geagiteerd of opgewonden. Alles wat hem aangeleerd wordt, doet hij zeer goed en hij toont een behoorlijke hoeveelheid initiatief. Een van onze beste mannen.

En: ‘Een eersteklas man, zeer intelligent, pragmatisch. Heeft een kalm en zelfverzekerd temperament. Zeer sympathieke persoonlijkheid. Kan organiseren en leidinggeven.’

Ras was bovendien gemotiveerd door liefde voor zijn vaderland en bereid zich daarvoor in te zetten, wetend dat hij waarschijnlijk lange tijd bezig zou zijn met voorbereidend werk om een sabotageorganisatie op te zetten – alleen en ‘in het donker’.

 

Volgens de informatie in zijn persoonsdossier bij SOE had Ras na het gymnasium in Hilversum gestudeerd in Cambridge waar hij een master in economie behaalde. Hij had werkervaring opgedaan bij een bank in Parijs en op Wall Street in New York. Vanaf 1938 werkte hij op de exportafdeling van de Heineken Brouwerij in Amsterdam, waar zijn vader – overleden in 1934 – directeur was geweest.

Behalve Nederlands sprak Ras Engels, Frans en Duits. Als hobby’s had hij opgegeven: hockey, zeilen en het bezoeken van kunstcollecties. Hij had ook hockey gespeeld bij het Nederlandse leger in Engeland. Ras was niet getrouwd, wel verloofd met een Nederlandse.


Onder de codenaam ‘Lettuce’ werden Gosse Ras en marconist Han Jordaan op 28 maart 1942 vanuit een RAF-vliegtuig boven Nederland gedropt – dezelfde nacht als Leo Andringa en Jan Molenaar. Ras en Jordaan hadden de opdracht meegekregen om sabotagegroepen te organiseren en plekken uit te zoeken waar volgende agenten en materiaal uit Engeland zouden kunnen worden gedropt. Ze werden ‘blind’ gedropt, dat wil zeggen: niemand was op de hoogte van hun komst.


SOE was in november 1941 begonnen met uitzenden van geheim agenten om sabotage voor te bereiden en te organiseren in Nederland. Toen Ras en Jordaan aankwamen waren er zes andere SOE-agenten ‘in het veld’. Ondanks de kleine schaal bleek de organisatie al zeer kwetsbaar: De eerder uitgezonden SOE-agent Huub Lauwers werd begin maart 1942 door de Duitsers gearresteerd. Zonder dat SOE dit doorhad, kwam de telegramverbinding met Lauwers in Duitse handen. SOE gaf vervolgens over die verbinding een contactadres door voor een andere SOE-agent, wat door de Duitsers – met behulp van infiltranten – gebruikt werd om achter elkaar alle SOE-agenten in Nederland op te pakken. Ras werd op 1 mei 1942 gearresteerd door de Sicherheitspolizei, Jordaan twee dagen later.

Net als de andere agenten werd Ras lange tijd gevangengehouden in het Grootseminarie in Haaren, gebruikt als gijzelaars- en gevangenenkamp, en daarna overgebracht naar de gevangenis in Assen. Op 7 september 1944 werd hij geëxecuteerd in Mauthausen.


Jordaan kwam via Haaren en Assen in verschillende kampen in Duitsland. Waarschijnlijk is hij begin mei 1945 in Mauthausen bezweken.


Ter nagedachtenis aan Gosse Ras schonken zijn moeder en haar tweede echtgenoot het schilderij De Spilpenning van Cornelis Troost aan het Rijksmuseum.

5 november 2023

bottom of page